حداقل دستمزد کمترین اجرتی ست که کارفرمایان باید قانوناً به کارگران بپردازند. به‌طور معادل، کمترین دستمزدی است که کارگران کارشان را در ازای آن می‌فروشند. گرچه قوانین مختلفی در خصوص آن اکنون در حال اجرا ست، دیدگاه‌های مختلفی دربارهٔ مزایا و معایب آن وجود دارد . حامیان آن می‌گویند استاندارد زندگی کارگران را زیاد، فقر و نابرابری را کم می‌کند و کار و پیشه را را مجبور به کارامد تر شدن می‌کند.مخالفینش می‌گویند اگر زیادی بالا باشد، بیکاری را زیاد می‌کند خصوصاً بین کارگران کم بازده به دلیل بی‌تجربگی یا ناتوانی زین رو به کارگران کم مهارت ضرر می‌زند و برخی گروه‌ها را از بازار کار حذف می‌کند و ممکن است از دیگر راه‌ها کاهش فقر کم کارامد تر و آسیب زننده تر باشد.
قوانین حداقل دستمزد معمولاً خلاف معیار کاهش فقر تشخیص داده شده‌اند.قوانین حداقل دستمزد در بیشتر زمینه‌های اشتغال با پرداختی کم کارگران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند.
حمایت از حداقل دستمزد در بین اقتصاددانان کمتر از عموم است. با وجود دهه‌ها پژوهش اقتصادی و آزمایش، مباحثات در خصوص هزینه‌ها و منفعت‌های حداقل دستمزد تا به امروز ادامه دارد.
بر اساس ماده ۴۲ قانون کار، پرداخت حداقل دستمزد باید به صورت نقدی باشد، و پرداخت های غیر نقدی مازاد بر این میزان می باشد.
قانون کار در مورد حداقل دستمزد
قانون کار و امور اجتماعی، دارای جنبه های مختلفی می باشد و اصلی ترین مرجع برای اختلافات کارگری و تعیین کمترین میزان دستمزد هر ساله است. بر اساس این قانون، کارفرما موظف است که میزان تعیین شده در حدود قانون را به کارگران پرداخت کند.
بر اساس ماده ۴۱ قانون کار، شورای عالی کار می بایست که هر ساله نسبت به تعیین مبلغ حداقل دستمزد اقدامات لازم را انجام دهد. این شورا باید درصد تورمی را که از طرف مراجع رسمی و بانک مرکزی اعلام می شود را کاملا در نظر بگیرد. اگر چنانچه میزان تورم بالا باشد، به نسبت همان شیب تورم، میزان دستمزد برای سال بعد افزایش می یابد. البته در مورد تورم باید بدانید که نرخ اعلام شده تورم از سمت نهادهای رسمی با نرخ عموم شهروندان از نظر ذهنی، کاملا متفاوت می باشد. نرخ اعلام شده حداقل دستمزد بر اساس این معیار است که، مبلغی باشد که یک خانواده ایرانی با تعداد متوسط را تامین کند.
عوامل تعیین کننده حداقل دستمزد
دولت ها تضمین کننده حداقل دستمزد مصوب قانونی می باشند و در تعیین این میزان مشارکت مستقیم دارند. رایج ترین روش در این قانون، مشورت و مشارکت طرفین کاری از طریق کمیسیون های سه جانبه تعیین دستمزد، هیات های مشخص کننده و دیگر نهادهای دارای صلاحیت می باشد. این عوامل تعیین کننده حداقل دستمزد به شرح ذیل می باشد:
- حداقل دستمزد به صورت قانونی و به وسیله دولت می باشد.
- به صورت توافقی در بین اتحادیه های کارگری و کارفرمایی مشخص می شود.
- یه صورت توافقات جمعی و سه جانبه می باشد.
چه کسانی می‌توانند حداقل دستمزد را دریافت کنند
قانون حداقل دستمزد به این صورت است که، بین کارفرما و کارگر باید بیشتری بهره وری و کارآیی را در یک رابطه داشته باشد و توانایی حمایت یکسان و برابر تمامی کارگران زن، جوان و مهاجر را داشته باشد. گروه های ذکرشده در ذیل مشمول و واجد شرایط حداقل دستمزد می باشند:
- مشاغل خانگی
- کارگران با مشاغل غیر استاندارد
- مشاغل غیر رسمی
- مشاغل دولتی
- مشاغل کشاورزی
- کارگران دارای معلولیت