بورس کالای ایران از سال ۱۳۸۷ قرارداد آتی سکه طلا را به فعالان و سرمایهگذاران این حوزه معرفی نمود.در بورس کالای ایران، هر قرارداد ۱۰ سکه را شامل میشود و در تمام ماههای زوج سال، این قراردادها تعریف میشوند.
بورس کالا، نحوه انجام قرارداد آتی برای هر کالا شامل زمان تحویل، مقدار کالا، میزان سپرده قرارداد آتی و سایر مشخصات مربوط را بهصورت استانداردشده تعیین و اعلام میکند. برای انجام معامله هر قرارداد آتی سکه، خریدار و فروشنده در ابتدا مبلغی را بهعنوان «وجه تضمین اولیه» بهحساب خود نزد اتاق پایاپای واریز میکنند. این مبلغ جهت تضمین ایفای تعهدات مشتریان برای هر موقعیت اخذ میشود و میزان این سپرده در مشخصات هر قرارداد آتی تعیین میشود. در حال حاضر، وجه تضمین اولیه در قراردادهای آتی سکه تقریباً برابر با مبلغ یک سکه نقدی و به مبلغ ۱۱۰۰۰۰۰۰ ریال است. در حقیقت وجه تضمین اولیه حداقل سرمایه لازم برای انجام معاملات آتی سکه است و این مبلغ ممکن است تغییر نماید که این تغییرات از طریق اعلامیههای سایت بورس کالا به اطلاع عموم خواهد رسید.
سرمایهگذاران سپس با توجه به تحلیل خود از آینده بازار سکه، به ارسال درخواست خرید یا فروش خود مینمایند. این سفارشها در کارگزاریهای دارای مجوز فعالیت در بازار آتی از طریق تماس تلفنی و همچنین سامانه آنلاین تریدینگ انجام میپذیرد. خریدار و فروشنده با توجه به زمان تحویل کالا بر روی قیمت رقابت مینمایند و پس از توافق، معامله صورت پذیرفته و سفارشها به موقعیت تبدیل میشود. اتاق پایاپای نیز مبلغ وجه تضمین اولیه دو طرف را مسدود و کارمزد کارگزاران و عوارض بورس از حساب دو طرف معامله کسر میشود.
سود یا زیان قرارداد در هرروز بر اساس قیمت تسویه قرارداد آتی در تالار بورس محاسبه و پس از پایان ساعت معاملاتی بدین شرح بهحساب هر فرد منظور میشود که اگر قیمتها در آن روز نسبت بهروز قبل کاهشیافته باشد مبلغ سود از حساب سپرده خریدار کسر و بهحساب سپرده فروشنده واریز میشود؛ اما اگر در آن روز قیمتها افزایشی بوده آن مبلغ از حساب سپرده فروشنده کسر و بهحساب سپرده خریدار واریز خواهد شد. این فرآیند تا زمانی ادامه مییابد که خریدار یا فروشنده موقعیت خود را باز نگهداشته باشند. منظور از «موقعیت باز» موقعیتی است که همچنان فعال بوده و از طرف صاحب آن بسته نشده باشد. بستن یک موقعیت از طریق اتخاذ موقعیت معکوس ممکن خواهد بود. بدین معنا که شخصی که موقعیت خرید دارد با اتخاذ موقعیت فروش در همان قرارداد میتواند موقعیت باز خود را ببندد و بالعکس.
از طرفی اگر مبلغ وجه تضمین اولیه شخص (چه خریدار و چه فروشنده) به دلیل زیانهای وارده، از حداقل وجه تضمین کمتر شود از طرف کارگزاری برای مشتری مربوطه اعلامیه افزایش موجودی ارسال میگردد. مشتری تا یک ساعت پس از شروع معامله روز بعد فرصت دارد نسبت به افزایش موجودی خود اقدام نماید. درصورتیکه پس از انعقاد قرارداد بین خریدار و فروشنده هرکدام از طرفین قرارداد تمایلی به ماندن در قرارداد نداشته باشند میتوانند قرارداد خود را در تابلو بورس عرضه نماید. در این حالت مجدداً رقابت بر روی تابلو بورس بر اساس قیمت پیشنهادی صورت گرفته و پس از انجام قرارداد، کلیه مسئولیتها به خریدار یا فروشنده جدید منتقل میگردد.
مثال کاربردی از معاملات آتی سکه
فرض کنید ما قصد سرمایهگذاری در بازار سکه راداریم. پس از بررسی این بازار قرارداد تیرماه ۹۴ را جهت ورود مناسب تشخیص میدهیم. با توجه به اینکه در روز ورود ما به بازار آتی، قیمت هر سکه تمام بهار آزادی در بازار ۱۰۲۰۰۰۰۰ ریال است و پس از مطالعه آخرین اعلامیههای بورس کالا درمییابیم که وجه تضمین اولیه در بازار آتی سکه ۱۰ درصد قیمت روز قرارداد در بازار (به عبارتی قیمت روز یک سکه تمام) و حداقل وجه تضمین نیز ۷۰ درصد وجه تضمین اولیه میباشد، ما با تأمین مبلغ وجه تضمین اولیه لازم به مبلغ ۲۰۴۰۰۰۰۰ ریال اقدام به خرید ۲ قرارداد میکنیم
متأسفانه از روز بعد از خرید ما، سکه برای چند روز سیر نزولی به خود میبیند و موجودی وجه تضمین اولیه ما تحلیل رفته بهطوریکه در روز سوم از حداقل وجه تضمین نیز پایینتر میرود.
کارگزار اخطاریه تأمین وجه تضمین اولیه را اعلام و ما میبایست مبلغ موجودی خود را ترمیم نماییم؛ بنابراین بلافاصله مبلغ ۱۶۸۰۰۰۰ ریال واریز میکنیم. این عدد حداقل مبلغی است که موجودی وجه تضمین را به حداقل لازم یعنی ۱۴۲۸۰۰۰۰ ریال میرساند.
خوشبختانه از آن تاریخ به بعد قیمت سکه روند افزایشی در پیش میگیرد و ما در روز ششم با اتخاذ موقعیت معکوس یعنی فروش، تصمیم به خروج از این بازار میگیریم.
این معامله درنهایت به ۲۱۰۰۰۰۰ ریال منتج میشود