برگه: سئوالات متداول

پس‌ازاینکه سنگ طلا از معادن استخراج شد در محل و قبل از انتقال از معدن، آن را به «قطعات ناخالص طلا- نقره» تبدیل می‌کنند. این نوع قطعات ازلحاظ کیفیت بسیار متفاوت‌اند. خلوص آن‌ها گاه از ۵۰ درصد تا بالای ۹۰ درصد تغییر می‌کند. این قطعات در این مقطع به تصفیه و پالایش نیاز دارند. کارخانجات تصفیه و پالایش متعددی در سطح جهان وجود دارد اما تنها ۵۸ کارخانه مورد تأیید انجمن بازار شمش لندن (LBMA) می‌باشند.

کارخانه پالایش رند که در آفریقای جنوبی قرار دارد بزرگ‌ترین کارخانه تصفیه و پالایش در جهان است. در این کارخانه برای رساندن طلا به خلوص ۹۹/۹۹ درصد، مواد معدنی را به واحد آند و مخازن الکترولیتی منتقل می‌کنند و پس از فرایند ریخته‌گری، عمل خالص‌سازی و تصفیه به انجام می‌رسد. البته بسته به محل جغرافیایی مشتریان طلا و آداب و سنن مردم آن مناطق، درصد خلوص و اندازه قطعات شمش طلا بسیار متفاوت است. به‌عنوان‌مثال در هند، طلا با خلوص حداقل ۵/۹۹ درصد و در قطعات ۱۰۰ و ۱۰۰۰ گرمی و در چین و تایوان طلا با خلوص ۹۹/۹۹ درصد و در اندازه‌های ۵ و ۱۰ تیلی مطلوب تلقی می‌شود.

هر یک از دو نوع روش معدنکاری روباز و زیرزمینی باوجود مزایا و برتری‌هایشان نسبت به دیگری، مشکلات و سختی‌های خاص و بااهمیتی را نیز شامل می‌شوند. این مشکلات می‌تواند از یک‌سو سلامت و بعضاً جان کارگران معدن را به خطر بیندازد و از سوی دیگر ممکن است در نقش یک مخرب و آلاینده محیط‌زیست عمل کند. به‌عنوان نمونه برخی از مشکلات در معدن کاری به روش زیرزمینی به شرح زیر است:

الف) حالت ارتعاش: فعالیت در عمق زمین و احتمال وقوع زمین‌لرزه‌های مکرر، خطرات زیادی را برای نیروی کار و تجهیزات موجود در محل در بر خواهد داشت.

ب) دمای محیط: هر چه در عمق زمین پایین‌تر می‌رویم دما افزایش می‌یابد. معادن زیرزمینی اغلب از سیستم‌های خنک‌کننده ۶۵ مگاواتی برای پایین آوردن دمای محیط استفاده می‌کنند. در نبود این سیستم‌های سرمایشی، دمای محیط به بالای ۱۲۲ درجه فارنهایت نیز خواهد رسید.

ج) وجود گازها: معدن کاران زیرزمینی همواره با خطرات ناشی از گازهای مضر و خطرناکی چون دی‌اکسید کربن (CO2) و متان (CH4) که از مصرف زغال‌سنگ در آن معادن ایجاد می‌شوند روبرو هستند.

مشکلات و سختی‌های معادن روباز با معادن زیرزمینی متفاوت است و ریسک‌های برشمرده در خصوص معادن زیرزمینی، در معادن روباز چندان وجود ندارد؛ اما موضوع مهم در معادن روباز، موضوع عملیات اجرایی حمل برداشت‌های معدنی و خروج نخاله‌ها از محل است.

ریسک دیگری که هر دو معدن با آن مواجه‌اند و پیش‌تر به آن پرداخته نشد ریسک محیط‌زیست است. طی چند سال اخیر نهادها و سازمان‌های مختلفی برای رسیدگی به موضوع زیست‌محیطی معادن تشکیل‌شده و فعالیت می‌کنند. از معروف‌ترین این سازمان‌ها می‌توان به نهادهای «طلای کثیف ممنوع» و «انجمن‌های معدنکاری مسئولانه» اشاره کرد. سازمان «طلای کثیف ممنوع» معتقد است «معدن کاری طلا یکی از آلاینده‌ترین فعالیت‌های تجاری جهان است و تولید یک حلقه طلا حدود ۲۰ تن زباله معدنی را موجب می‌شود.»

موضوعاتی چون میزان زباله‌های معدنی که می‌بایست امحا شود، اثرات این آلاینده‌ها بر محیط پیرامون زندگی انسان‌ها و اثرات شیمیایی مواد سمی چون سیانید، همگی مباحثی است که آتش انتقاد بر فعالیت‌های معدنی طلا را کرده است. البته شرکت‌های معدنی طلا از اهمیت مباحث زیست‌محیطی چندان هم غافل نبوده و به نسبت، اقدامات مفیدی در این خصوص به انجام رسانیده‌اند. به‌عنوان‌مثال برخی از شرکت‌های برنامه استفاده از انرژی تجدید پذیر بادی را برای فعالیت‌های معدنی داشته که این خود باعث کاهش تولید دی‌اکسید کربن و متان خواهد شد. برخی دیگر نیز از لوله‌های کندانسور برای خنک کردن معدن زیرزمینی استفاده می‌کنند. شعار شرکت آنگلوگولد آشانتی این است که:

«استفاده بهینه و مدیریت سیانید، آب و انرژی به همراه توانمندسازی زمین‌های تخریب‌شده به‌واسطه فعالیت معدنی و جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست»

برای اینکه از عیار طلای آب شده و درستی محاسبۀ تبدیل عیار مطمئن شوند، قطعه کوچکی از آن را (کمتر از نیم گرم) با قیچی دسته‌بلندی می‌بُرند و به «ری‌گیری» می‌دهند تا روی قطعه آزمایش‌هایی انجام دهد و عیار را اعلام کند. در واقع ری‌گیری ها، آزمایشگاه های عیارسنجی طلا هستند.

ری‌گیری، این قطعه را در پاکتی می‌گذارد و رسید را از آن پاکت جدا می‌کند و به شما تحویل می‌دهد. همچنین شماره‌ رسیدی که روی پاکت و قبض ری‌گیری ثبت شده را بر روی آبشده درج می‌کند و انگ می‌زند. اگر از شما خواستند «انگ آبشده را بخوان» باید همان شماره‌ای که روی آبشده درج شده را بخوانید؛ علاوه بر انگ، نام ری‌گیری نیز روی آبشده کوبیده می‌شود.

در کشور چین رسم است که در مناسبت‌های مختلف بزرگ‌ترها به جوان‌ترها طلا هدیه می‌دهند. ثروتمندان چینی به نوزادان تازه متولدشده خانواده، چاپستیک ساخته‌شده از طلا هدیه می‌دهند و این‌گونه تولد وی را جشن می‌گیرند. عموماً طلا در سال نو چینی بسیار بالا می‌رود. در برخی شهرهای چین مانند شانگهای فروشگاه‌های بزرگی وجود دارد که قطعات طلا را به‌صورت هدیه‌های آماده و بسته‌بندی‌شده در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند تا در زمان‌هایی چون سال نو به دوستان و اقوام خود هدیه بدهند. اغلب این قطعات طلا در اشکالی چون اژدها، مار، ببر و اسب تولید و به فروش می‌رسد.

با توجه به رشد اقتصادی کشور چین در سال‌های اخیر و چشم‌انداز این رشد در آینده، به نظر نمی‌رسد از تقاضای جواهرات در این کشور کاسته شود. از طرفی تحقیقات انجام‌شده توسط هیئت جهانی طلا نشان می‌دهد مردم چین خرید جواهرات را یک سرمایه‌گذاری مناسب به‌حساب آورده و آن را حتی برتر از سرمایه‌گذاری‌های مالی می‌دانند.
دهان تراس اولین روز از جشن‌های دیوالی در هند است. در این روز که به‌روز تجلیل از ثروت معروف است هندیان از الهه ثروت و رفاه می‌خواهند که در سال پیش رو به خانه‌هایشان بیاید. آن‌ها در جشن دیوالی که از مهم‌ترین روزهای تقویم هندی است به خرید طلا و جواهرات روی می‌آورند. در فرهنگ هند، جواهرات موجب اتفاقات خوب و دور کردن حوادث ناگوار از انسان می‌شود. با تولد یک دختر، گویی ثروت زیادی در آینده نصیب آن خانواده خواهد شد چراکه در زمان ازدواج این دختر، داماد طبق رسم باید مقدار زیادی جواهرات برای عروس خریده که به‌وسیله آن عروس امنیت مالی مناسبی به دست خواهد آورد.
بازار جواهرات ایالات‌متحده در سال‌های اخیر از یک بازار با تولید یکسان و انبوه به یک بازار بر پایه مدل و برند تبدیل‌شده است. تقاضای اصلی جواهرات در آمریکا در زمان ازدواج افراد است. در سال ۲۰۱۵ مبلغ ۷/۹ میلیارد دلار حلقه ازدواج در ایالات‌متحده به فروش رسیده است. به‌طور متوسط هر زوج آمریکایی بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار در جشن عروسی خود طلا می‌خرد و این میزان با توجه به تنوع مدل‌ها و مارک‌های جدید، در حال افزایش است. بااینکه طیف وسیعی از رنگ‌ها برای جواهرات موجود در بازار طلای ایالات‌متحده در دسترس است اما قریب به ۷۰ درصد عروس‌ها، طلای سفید را ترجیح می‌دهند. حلقۀ طلای سفید در سال ۲۰۱۵ در آمریکا بیش از ۳/۶ میلیارد دلارفروش را به خود اختصاص داده است.

در گزارش مربوط به ذخایر طلای کشورهای جهان که توسط هیئت جهانی طلا و در آوریل ۲۰۱۶ منتشر گردید نام ایران جزء ۵۰ کشور نخست این جدول مشاهده نمی‌شود. رتبه پنجاهم این رده‌بندی به کشور بلغارستان با ۲/۴۰ تن ذخیره طلا اختصاص دارد. البته منظور از ذخیره، میزان طلایی است که در مالکیت نهادهای رسمی یک کشور چون بانک‌های مرکزی می‌باشد و ذخایر معدنی بالقوه را شامل نمی‌شود.

طبق آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت ۱۲ معدن طلا در کشور وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها معدن زر شوران در ۳۵ کیلومتری تکاب، معدن آق دره در ۳۰ کیلومتری تکاب و معدن موته در ۵۰ کیلومتری گلپایگان هستند. سنگ‌های معدنی این معادن بین ۵/۱ تا ۲ گرم در تن طلای خالص داشته و میزان ذخایر کشف‌شده قطعی در کشور بالغ‌بر ۳۰۰ تن است. هم‌اکنون در ایران سالانه ۵/۲ تن طلا استخراج می‌شود که با سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آتی این رقم به ۵ تن برسد.
باوجوداینکه صنعت طلا و جواهر ایران از پیشینه چندین هزارساله برخوردار است اما در تولید طلا و جواهر، سهم کشور حداکثر به یک درصد جهان می‌رسد و جایگاهی در میان دیگر کشورهای جهان ندارد. این درحالی‌که است که از منظر تقاضا، ایران با ۹/۷۰ تن مصرف در سال ۲۰۱۵ پس از ترکیه با ۱/۷۲ تن و بالاتر از ویتنام با ۴/۶۳ تن مصرف در جایگاه هشتم جهان قرار دارد. عمده مصرف طلای کشور در صنعت جواهرسازی است. ایرانیان نیز مانند بسیاری از کشورها در مراسم عقد و عروسی زوجین به خرید طلا اقدام می‌کنند و خرید حلقه‌ها و سرویس‌های طلا، رسمی رایج در کلیه اقوام ایرانی است. طلا حتی در تعیین مهریه نیز نقش مهمی دارد و اغلب مهریه دوشیزگان بر پایه سکه طلا تعیین می‌شود.

عیار مرسوم جواهرات طلا در ایران ۱۸ است به‌جز طلای یزد که عیار آن ۲۰ می‌باشد. بااینکه طلای زرد بین مردم کشورمان از محبوبیت زیادی برخوردار است اما در سال‌های اخیر و اغلب در قشر جوان، طلای سفید نیز مشتریان بسیاری به خود می‌بیند. تولید طلاهای رنگی در ایران به دلیل برخی ضعف‌های تکنولوژی چندان اجرایی نشده و به همین جهت‌بخش عمده‌ای از طلاهای رنگی موجود در بازار وارداتی است

طلای خالص با توجه به نرمی زیاد برای ساخت بیشتر وسایل مناسب نیست و به همین جهت بیشتر طلایی که در جواهرات به کار می‌رود، طلای خالص نیست. در کشورهای مختلف یک یا چند عیار برای طلاسازی مرسوم است. در ایران معمولاً از عیار ۱۸ استفاده می‌شود. عیار سکه‌ها معمولا بالاتر از عیار جواهرات است و گاهی از طلای خالص هم استفاده می‌شود. در ایران تمام انواع سکه‌های طلای بهار آزادی با عیار ۲۱٫۶ (۹۰٪) ضرب می‌شوند.در زبان انگلیسی و دیگر زبان‌های اروپایی عیار را «قیراط» (carat یا Karat) با حرف اختصاری K می‌نامند که این قیراط را نباید با قیراط که یک واحد وزن برای اندازه‌گیری وزن جواهرات است اشتباه گرفت. هر قیراط ۲۰۰ میلی‌گرم (۰٬۲ گرم) وزن دارد.

عیار مرسوم در مناطق مختلف جهان

کشورهای عربی، چین، هنگ کنگ، تایوان : ۲۴ عیار

کشورهای عربی، هند، بنگلادش، پاکستان، سریلانکا: ۲۲ عیار

کشورهای عربی، منطقه خلیج فارس، ایران: ۲۱ عیار ۱۸ تا عیار

جنوب اروپا و پرتغال : ۱۹٫۲ عیار

جنوب اروپا، منطقه مدیترانه: ۱۸ عیار

شمال اروپا، آلمان : عیار ۱۸

روسیه، شوروی سابق : عیار ۱۴ قدیم و ۹ جدید

بریتانیا : ۹ تا ۲۲ عیار

ایالات متحده : ۱۰ تا ۱۸ عیار

بسیاری از بزرگ ترین شرکت های تولید کننده یا تجهیزکننده فرآیند تولیدی طلا در ایالات متحده و کانادا واقع شده و در بورس های مهم آمریکای شمالی ثبت و پذیرفته شده اند. معروف ترین این شرکت ها شرکت باریک گولد با نماد معاملاتی ABX است. این شرکت که بزرگ ترین تولیدکننده طلا در جهان است در سال ۱۹۸۳ در کانادا تأسیس و سهام آن در بورس نیویورک معامله می شود. این شرکت مالک ۱۴ معدن طلا در کشورهای کانادا، آمریکا، پرو، استرالیا، دومینیکن و گینه بوده و همچنین ۹/۶۳ درصد از سهام شرکت بزرگ آکاسیا ماینینگ را در اختیار دارد.

تحلیل بنیادی سهام شرکت های فعال در صنعت طلا شبیه تحلیل سایر شرکت های بورسی است و می توان عملکرد آن ها را با هم مقایسه کرد. برای سرمایه گذارانی که تحمل ریسک بالایی دارند سهام طلا گزینه ای مناسب است چرا که در یک بازار صعودی، سهام طلا می تواند هم از قیمت های طلا و هم از ETF های سهام پیشی بگیرد. اگرچه سهام طلا نیز از قیمت اصلی طلا پیروی می کند ولی اغلب نوسان بیشتری را به خود می بیند. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۵ قیمت طلا با حدود ۸/۱۲ درصد نزول روبرو شد در حالی که در همان سال قیمت سهام شرکت باریک گولد ۸/۳۲ درصد سقوط کرد. از سوی دیگر در سال ۲۰۱۰ قیمت جهانی طلا با رشدی حدود ۱/۲۳ درصد همراه شد و در همین سال سهام ABX از ۸۲/۳۴ دلار به ۵۱/۴۷ دلار رسید یعنی حدود ۴/۳۶ درصد رشد کرد. همان گونه که ملاحظه می شود قیمت سهام شرکت های فعال در حوزه طلا با نوسانات و در نتیجه ریسک به مراتب بالاتری نسبت به قیمت طلای فیزیکی و ETF های مرتبط با آن همراه است و برای سرمایه گذاران ریسک پذیر و حرفه ای مناسب تر است. از آنجایی که سهام طلا نوعی سرمایه گذاری غیرمستقیم در طلا محسوب می شود، منتقدان این گونه سرمایه گذاران معتقدند علاوه بر ریسک های بازار طلا، سرمایه گذاران در معرض ریسک های دیگری هستند که بازار سهام همواره با آن مواجه است. این گونه از صاحب نظران سرمایه گذاری در سهام طلا را در اولویت های چندم خود قرار می دهند. از سوی دیگر موافقان این سرمایه گذاری برآنند که ارزش طلا هیچ گاه به دلیل بهبود فرآیند تولید و اکتشاف طلا افزایش نمی یابد و در خصوص اخبار مرتبط با عملیات استخراج و کشف معادن جدید بسیار با تأخیر عمل می کند ولی سهام طلا بر این گونه اخبار واکنش سریع و مثبت نشان می دهد.

به طور کلی نوسانات طلا در مقابل سهام طلا کمتر و برای سرمایه گذاران ریسک گریز مناسب تر است. در مقابل سهام طلا برای سرمایه گذارانی که به دنبال ایجاد تنوع و نیز فرصت های تهاجمی برای رشد قیمت ها هستند جذابیت بیشتری دارد.

واحد های اندازه گیری وزن طلا بسته به مکان جغرافیایی در سراسر جهان متفاوت هستند. با اینکه گرم واحدی بین المللی است اما اونس در کشور های آنگلوساکسون کاربردی تر است. اونس خود بر دو نوع است. اونسی که به اونس متریک موسوم است و هر اونس در این سیستم معادل ۲۸/۳۴۹گرم است .اونس دیگر که بسیار معروف تر است اونس تروی نام دارد.اونس تروی همان واحدی است که در مورد فلزات گران بها از جمله طلا، نقره پلاتین و پلادیوم بکار می رود و وزن آن ۳۱/۱۰۳۴گرم می باشد.در سراسر این کتاب هرجا اصطلاح اونس بیان شود منظور همان اونس تروی است
تولا واحدی است که در هند و پاکستان و برخی دیگر از کشورهای جنوب آسیا استفاده می شود. هر تولا طلا معادل ۱۱/۶۶گرم و یا در حدود ۰/۳۷۵اونس است. واحد دیگر برای اندازه گیری تیل است این واحد در هنگ کنگ، تایوان و برخی کشورهای دیگر شرق آسیا بکار می رود هر تیل طلا با ۳۷/۸ گرم و ۱/۳۳۳ اونس برابری می کند.
جهت اندازه گیری خلوص طلا نیز چندین واحد وجود دارد که قیراط یکی از معروف ترین آنها است.طلای خالص معادل ۲۴ قیراط در نظر گرفته می شود . به عبارت دیگر طلای با عیار ۲۴ قیراط طرای خالص را شامل می شود. به همان نسبت عیارهای ۲۲،۱۸،۱۴ و ۱۰ نیز طلا با خلوص کمتر را نشان نی دهند. روش های دیگر نشان دادن خلوص طلا عبارتند از روش های هزارتایی، صتایی،اعشاری دورقمی و اعشاری سه رقمی به عنوان مثال عیار ۹۹۰ طلا در سیستم هزارتایی با ۹۹در سیستم صدتایی و با ۰/۹۹در سیستم اعشاری دورقمی برابری میکند

قراردادهای آتی بعد از شمش، نقدشونده ترین ابزار سرمایه گذاری در طلاست و به طور کلی به قراردادی بین یک خریدار و یک فروشنده گفته می شود که در آن طرفین توافق می کنند در آینده، مقدار مشخصی طلا را با قیمتی معین معامله نمایند. این قرارداد که از جمله ابزارهای مشتقه است در بازارهای مالی بسیار پرکاربرد و رایج می باشد. در یک بازار صعودی با خرید یک قرارداد آتی معامله ای سودمند خواهیم داشت. به عنوان مثال فرض کنید امروز یک قرارداد آتی به مبلغ ۱۲۰۰ دلار به ازای هر اونس در دسترس است و پیش بینی می شود قیمت ها در سه ماه آتی تا سطح ۱۳۵۰ دلار بالا برود. اگر یک سرمایه گذار این قرارداد را خریداری نماید به ازای هر اونس ۱۵۰ دلار سود کسب می نماید یعنی یک بازده ۱۲ درصدی روی یک قرارداد. نکته مهم در این خصوص این است که در قراردادهای آتی لازم نیست کل مبلغ قرارداد را در ابتدای دوره قرارداد پرداخت نمود بلکه پرداخت ودیعه اولیه کفایت می کند. میزان  ودیعه اولیه قرارداد آتی بسته به کارگزار و بورس مربوطه با هم تفاوت دارد اما اغلب این مبلغ بین ۴ تا ۶ درصد ارزش قرارداد آتی تغییر می کند.

به طور کلی قراردادهای آتی طلا در قیاس با سایر ابزارهای سرمایه گذاری از چند مزیت برخوردار است. اولین و مهم ترین مزیت آن شفافیت است؛ چرا که طرف دیگر معامله بورس است و نه یک شرکت کارگزاری و این موضوع کمک شایانی به شفافیت قیمت گذاری می کند و این اطمینان و اعتماد را به سرمایه گذاران می دهد که طرف دیگر معامله آن ها، اطلاعات و کنترل بیشتری نسبت به قرارداد ندارد. از طرف دیگر شفافیت در این معاملات باعث می شود سرمایه گذاران به جزئیات سفارش ها و اطلاعات مربوط به حجم معاملات دسترسی داشته باشند. اطلاعاتی که در مورد سایر ابزارهای سرمایه گذاری چندان فراهم نمی باشد. مزیت دیگر قراردادهای آتی، نقدشوندگی بسیار بالای آن است. در مورد نقدشوندگی این قراردادها کافیست بدانیم حجم روزانه معاملات بر روی سهام بزرگ ترین ETF طلای جهان تنها کسری از ارزش معاملات روزانه قراردادهای آتی طلاست. در حال حاضر تقریباً ۷ برابر ارزش طلایی که روزانه بر روی ETF های طلا معامله می شود به صورت قراردادهای آتی در بورس شیکاگو خرید و فروش می شود.